BASIN İŞ ÇALIŞANLARININ İŞÇİLİK ALACAKLARI

Basın işçi çalışanları kimleri kapsar?

Basın iş çalışanlarının haklarını düzenleyen Basın İş Kanunu; Türkiye’de yayınlanan gazete ve mevkutelerle haber ve fotoğraf ajanslarında her türlü fikir ve sanat işlerinde çalışan ve İş Kanunundaki “işçi” tarifi şümulü haricinde kalan kimselerle bunların işverenleri hakkında uygulanır.
Bu Kanunun şümulüne giren fikir ve sanat işlerinde ücret karşılığı çalışanlara gazeteci denir.

Kanun maddesi kapsamında olan işçilerin Basın İş Kanunu’na tabi olabilmesi için bünyesinde çalıştıkları gazete ve süreli yayının Türkiye’de yayımlanması ön koşuldur. Dolayısıyla Türkiye’de yayınlanmayan gazete ve süreli yayınlar bünyesinde çalışan işçiler Basın İş Kanunu’na tabi değillerdir.

Yargıtay’ın emsal kararlarına göre internet mecrası üzerinde yayımlanan gazetelerde, fikri ve sanat işlerinde çalışanlar da bu kanun hükümlerine tabidir.

Radyo ve televizyonlarda çalışan her işçi Basın Kanunu hükümleri kapsamında değildir çünkü özel radyo ve televizyon kuruluşlarının yalnızca haberlerle ilgilenen birimleri bu kanun kapsamında yer alır.

Basın İş Çalışanlarının İşçilik Alacakları

1)Kıdem Tazminatı:
Basın iş kanunu uyarınca basın iş çalışanlarının kıdem tazminatına hak kazanabilmesi için en az 5 yıl süreyle çalışmış olmaları koşulu aranmaktadır. 5 yıllık bu sürenin farklı iş yerlerinde doldurulmuş olması kıdem tazminatını etkilemez.

İş hayatı müddetince bir kez kıdem tazminatı alan işçinin sonraki kıdem tazminatı işe başladığı tarihten itibaren hesaplanır. Bu husus emredici bir hüküm olmadığı için taraflar arasında aksi kararlaştırılabilir.

Basın iş çalışanlarının hak kazandıkları kıdem tazminatının 24 aylık ücretine karşılık gelen kısmı gelir vergisinden muaftır.

İş kanunu hükümlerine tabi olan işçilerden farklı olarak Basın İş Kanunu’na tabi olan işçiler için kıdem tazminatı tavanı uygulanmaz. Kıdem tazminatı brüt ücret üzerinden hesaplanır. Yine İş Kanununa tabi işçilerden farklı olarak Basın İş Kanunu’na tabi olan işçilerin tazminat alacak hakkı 5 yıllık zamanaşımına değil 10 yıllık zamanaşımına tabidir.

2)İhbar Tazminatı:
Basın iş çalışanları için de iş sözleşmesinin feshi için kanunda belli süreler ön görülmüştür. Buna göre fesih süreleri şu şekildedir:

Feshin ihbarı:
“Madde 5 – Müddeti muayyen olmıyan iş akitlerinde feshin ihbarı bu Kanunda yazılı mühletlere tabidir.
6 ncı ve 7 nci maddelerde yazılı ihbar mühletlerine tekabül eden ücret miktarındaki tazminatın işveren veya gazeteci tarafından diğer tarafa önceden ödenmesi suretiyle akdin derhal feshi de caizdir”

Akdin işveren tarafından feshi ve kıdem tazminatı:
” Madde 6 – (Değişik: 4/1/1961 – 212/1 md.)
Meslekte en az beş yıl çalışmış olan gazetecilere kıdem hakkı tanınır.
(…)
Birinci maddenin şümulüne giren bir işyerinde işverenle arasındaki hizmet münasebeti bir veya müteaddit mukaveleye istinaden fasılasız olarak en az beş yıl sürmüş olan gazetecinin işine son verilmesi yapılacak yazılı ihbardan itibaren üç ay geçtikten sonra muteber olur. Beş seneden az hizmeti olanlar için bu ihbar müddeti bir aydır”

Akdin gazeteci tarafından feshi:
Madde 7 – Gazeteci en az bir ay evvel işverene yazılı ihbarda bulunmak suretiyle iş akdini her zaman feshedebilir.

İhbar mühletini beklemeksizin fesih hakkı ve tazminat:
Madde 11 – Bir mevkutenin veçhe ve karakterinde gazeteci için şeref veya şöhretini veya umumiyetle manevi menfaatlerini ihlal edici bir vaziyet ihdas edecek şekilde bariz bir değişiklik vukuu halinde, gazeteci ihbar mühletini beklemeden akdi feshedebilir.
İş akdini birinci fıkranın verdiği hakka dayanarak fesheden gazeteci, işverenin kusuru neticesinde iş akdini feshetmiş olsa idi ne miktar tazminat alacak idiyse, o miktar tazminat isteyebilir.
Vazifesinin ifasiyle ilgili hususlarda gazetecinin bilerek veya ağır bir ihmali neticesi olarak mevkutenin itibar veya şöhretine halel verecek fiil ve harekette bulunması hali işverene ihbar mühletini beklemeden iş akdini derhal feshetmek hakkını veren ağır sebeplerden sayılır.
Gazetecinin, şeref ve şöhretine halel verebilecek mahiyette bir fiil ve harekette bulunması için işveren tarafından vaki isteği yerine getirmemesi hali işverene ihbar mühletini beklemeksizin iş akdini feshetmek hakkını vermez.
Müddeti muayyen olan mukavelelerde de yukarda yazılı fesih hakkı mukavele müddetinin sona ermesini beklemeksizin kullanılabilir.

3) Fazla Çalışma:
İş Kanunu’na göre işçilerin 9 saati aşan çalışmaları fazla çalışma olarak adlandırılırken Basın İş Kanunu’na göre basın iş çalışanlarının 8 saati aşan çalışmaları fazla çalışma olarak nitelendirilmektedir. Basın iş çalışanlarının fazla çalışması 3 saati geçemez.

4)Ulusal Bayram, genel Tatil ve Hafta Tatili Çalışmaları

Ulusal bayram, genel tatil ve hafta tatili çalışmaları Basın iş Kanunu’nda fazla mesai olarak düzenlenmiştir. Bu sebeple fazla çalışma hükümleri kıyasen uygulanır ve fazla çalışılan her saat için ücret % 50 oranında artırılır.

YAZAR

Stj. Av. Mehtap Ergün

NOT: Tarafımız sormak istediğiniz hususları Avukata Sor kısmımızdan sorabilirsiniz. Karal Hukuk Bürosu olarak İstanbul Büyükçekmece merkezli ofisimizde alanında uzman kadromuz ile sizlere hizmet vermekteyiz. İletişime geçmek için Karal Hukuk Bürosunun iletişim sayfasını kontrol edebilirsiniz.